بازخوانی‌ واقعه عاشورا

به گزارش خبرگزاری برنا؛ سیدحسن اسلامی، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، در یادداشتی که در صفحه شخصی خود منتشر کرده به بیان نکاتی درباره واقعه عاشورا پرداخته است.

متن این یادداشت در ادامه می‌آید:

تفکر و زیست شیعیان با نام و یاد امام حسین(ع) گره خورده است و نام او حتی هنگام آب نوشیدن بر زبان جاری می‌شود. نه تنها حرکت سیدالشهدا و واقعه عاشورا زندگی شیعیان را در سراسر تاریخ شکل داده است، بلکه طی چند دهه اخیر حتی برخی متفکران اهل سنت، مانند عباس محمد عقاد و بعد الرحمان الشرقاوی نیز به این ماجرا پرداخته و کوشیده‌اند از آن الهام بگیرند و اهمیت آن را باز گویند. با فرا رسیدن دهه اول محرم، چهره کشور دگرگون می‌شود و مردم خود را آماده مناسک و شعائری خاص می‌کنند. 

چنان نام حسین با تشیع گره خورده است که نمی‌توان این دو را از هم جدا کرد. از سنتی‌ترین مردم تا نواندیش‌ترین آنها خواسته و ناخواسته به این ماجرا پاسخ می‌دهند و به آن متناسب با نگرش خود نگاه می‌کنند. به این معنا که هر کس و هر نسلی می‌کوشد حسین را به قامت خود درآورد و تفسیری مناسب از نهضت یا حرکت یا قیام حسین(ع) به دست دهد. در صد سال گذشته بحث‌های متعدد و کتاب‌های گوناگونی درباره امام حسین(ع) و رفتارهای شیعیان در قبال او منتشر شده که خود عرصه‌ای پربار برای تفکر و اندیشه‌ورزی است. برخی متفکران بخشی از کار علمی خود را وقف بررسی و تحلیل و گاه نقد شعایر شیعی مانند قمه‌زنی و تعزیه کردند. از پیشگامان این جریان می‌توان به سید محسن امین، از عالمان لبنانی اشاره کرد که با نوشتن کتابچه‌ای به نام «التنزیه لاعمال الشبیه» خود را آماج حملات متعدد کرد. در این کتاب کوشید، نشان دهد که بعضی از اعمالی که به نام عزاداری صورت می‌گیرد، خلاف شرع و نادرست است. این کتاب به دست جلال آل‌احمد ترجمه و به نام عزاداری‌های نامشروع ترجمه و در سال ۱۳۲۲ منتشر شد. همه نسخه‌های این کتاب دو روزه به فروش رفت و آل‌احمد خوشحال شد. اما بعدها فهمید که یک بازاری همه نسخه‌ها را یکجا خریده و آنها را نابود کرده است (جلال آل‌احمد، یک چاه و دو چاله و مثلا شرح احوالات، تهران، رواق، ص۴۸.) 

عده‌ای دیگری به تحریفاتی که در فهم و گزارش عاشورا رخ داده است، پرداختند و کوشیدند نشان بدهند که چگونه حرکت امام حسین(ع) به دست دشمنان آگاه و دوستان نادان دستکاری و تحریف می‌شود. از این میان می‌توان به محدث نوری با کتاب لولو و مرجان و مطهری و سخنرانی‌های حماسه حسینی اشاره کرد.

گروه دیگری کوشیدند درباره سرشت و ماهیت این حرکت یا قیام بیندیشند و بنویسند. در حالی که غالب شیعیان بر این باور بودند که امام حسین(ع) از مکه راهی کوفه و بعد کربلا شد تا «شهید» شود، متفکرانی دیگر سعی کردند خلاف آن را نشان بدهند. در این میان می‌توان به کتاب تاریخ‌ساز «شهید جاوید» اشاره کرد که در ۱۳۴۷ منتشر شد و توفانی از اعتراضات برانگیخت و بعدها جامعه ایرانی را به دو اردوگاه تقسیم کرد: کسانی که هوادار شهید جاوید بودند و کسانی که مخالف آن شدند. تقریبا همه متفکران آن دهه به سود یا زیان این کتاب موضع‌گیری کردند و نوشتند و گفتند. ایده اصلی کتاب صالحی نجف‌آبادی آن بود که هدف امام حسین(ع) قیام و تشکیل حکومت بود، نه صرف شهید شدن. صالحی کوشیده بود با مرور و تحلیل آثار تاریخی متعدد موضع خود را استوار کند. 

در برابر اعتراضاتی که متوجه او شد که اگر در پی حکومت بود، چرا با خاندانش حرکت کرد و اصولا حرکت امام از مدینه قبل از دعوت مردم کوفه بود و اشکالاتی از این دست، صالحی به تدریج موضع خود را دقیق‌تر کرد و مدعی شد که در آغاز امام حسین(ع) از بیعت کردن تن زد و از مدینه خارج شد و بعد با رسیدن نامه‌های مردم کوفه، تصمیم به قیام گرفت و بعدها که در این مسیر ناکامی حاصل شد، راه مواجهه عزتمندانه و شهادت را برگزید.

امروزه نیز همچنان شاهد تفسیرهای گاه متفاوتی از این ماجرا هستیم و می‌توان باز به گزارش بازخوانی‌های این واقعه ادامه داد. اما نکته مهم آن است که همه این اندیشمندان به نحوی وامدار حسین هستند و حرکت عزتمدارانه او.

انتهای پیام/